Basic Knife Safety: hoe gebruik je veilig een outdoormes?

Wanneer je tijdens het bushcraften of kamperen met messen werkt is het belangrijk rekening te houden met de veiligheid. Zeker wanneer je ergens op een berg of in een bos zit is medische hulp vaak ver weg. Daarom is het voorkomen van verwondingen aan jezelf en je omgeving beter dan het genezen. Daarom hebben we een aantal handige tips en technieken waarmee je de kans op ongelukken sterk beperkt.

Inhoud

• Zorg dat je mes scherp is
• Gebruik het juiste mes voor de juiste taak
• Zorg voor een veilige omgeving
• Kijk uit voor de driehoek des doods!
• Bewaar het mes altijd in de schede
• Haal het mes voorzichtig uit de schede
• Zorg voor een stevig houvast
• Beweeg je werkstuk, niet het mes
• Kies een goede ondergrond
• Enkele handige bushcraft-snijtechnieken
• Gezond verstand gebruiken

Zorg dat je mes scherp is

Je zou misschien zeggen dat een scherp mes juist gevaarlijker is, maar het tegendeel is waar. Met een bot mes moet je meer forceren waardoor de kans op uitschieters groter is. Bovendien zorgt een scherp mes voor een schone, nette wond die makkelijk te hechten is. Zorg dus dat je altijd iets meeneemt om ook in het veld je mes te slijpen.

Gebruik het juiste mes voor de juiste taak

Aan een machete heb je niks voor fijn houtsnijden en met een klein bushcraftmes kun je geen braamstruiken weghalen. Maar denk ook goed om de stevigheid van het mes. Het is niet handig om als een idioot op een mes te rammen als het mes niet full-tang is. Ook is een mes met een lemmetdikte van 2 mm vaak niet stevig genoeg voor het zwaardere werk. Tegelijk is een dikke ESEE 5 vaak niet fijn genoeg voor het fileren van een visje of voor het subtiel bewerken van hout.

Zorg voor een veilige omgeving

Je kunt heel goed op je eigen ledematen en vingers letten, maar als er een nietsvermoedende kampeergenoot te dichtbij komt op het verkeerde moment kun je alsnog met een bloedfontein opgescheept zitten. In verschillende survival- en bushcrafttrainingen spreekt men dan ook over de bloedbubbel. Dat is het gebied dat 360 graden rondom jezelf heen op één tot twee armlengtes afstand ligt. Wanneer je aan het snijden bent zorg je altijd dat er in die bloedbubbel nooit iemand anders aanwezig is. Kinderen moeten weten dat ze niet in de buurt moeten komen en als toch iemand gezellig naast je komt zitten stop je met het gebruiken van je mes. Je kunt nog zo zuinig op je eigen vingers zijn, als iemand anders besluit dichtbij te komen en je schiet toch een keer uit is alle moeite die je voor jezelf gedaan hebt voor niets geweest.

Kijk uit voor de driehoek des doods!

De driehoek des doods klinkt behoorlijk dramatisch, en als je er geen rekening mee houdt kan het dat inderdaad worden. Met de driehoek des doods wordt het gebied bedoeld dat zich tussen je knieën en je kruis bevindt. De binnenkant van je dijen en je lies dus. In deze gevarendriehoek lopen zoveel belangrijke aderen dat je in geen geval met een mes in dit gebied bezig wilt zijn. Wanneer je zo’n ader raakt kun je binnen een paar minuten leegbloeden. Niet een plek om risico’s te nemen.

Beter kun je zorgen dat je met je ellenbogen op je bovenbenen steunt zodat je met je werkstuk en mes voor je knieën werkt. Ook kun je ervoor kiezen om links of rechts naast je bovenbeen te werken, buiten je benen dus. Wanneer je dan zorgt dat je de snede altijd van jezelf af houdt kan er weinig gebeuren.

Bewaar het mes altijd in de schede

Minstens zo belangrijk is het om direct na gebruik het mes terug in de schede te steken. Je wilt niet op de tast zoeken naar een scherp mes. Ook wil je er niet op staan of zitten. Dan hebben we het nog niet eens over de kans op verlies gehad: een mes is misschien wel je belangrijkste gereedschap, die wil je niet kwijtraken als je een weekje op jezelf aangewezen bent in het bos. Gewoon direct terug naar de vertrouwde plek zodat je hem altijd bij de hand hebt. Loop ook nooit rond met een mes dat niet in de schede zit. Mocht je onverhoopt struikelen over een tak of boomstronk, dan wil je echt niet in het mes vallen.

Haal het mes voorzichtig uit de schede

We gaan hier uit van vaststaande messen. Die draag je bij je of bewaar je in een schede of foedraal. Eén van de verwondingen die bijzonder vaak voor komt is het in je vingers snijden wanneer je het mes uit de schede haalt. Klinkt dom? Is het misschien ook wel een beetje, maar het komt zo vaak voor dat we het graag even uitleggen.

Wat vaak gebeurt is dat je met je ene hand het mes uit de schede haalt en met de andere hand de schede nog even vasthoudt. Het is dan ontzettend belangrijk dat je hem onderop de schede vasthoudt en niet rond de opening waar de scherpe snede rakelings langs, of door, je vingers glijdt.

Zorg voor een stevig houvast

Als het om bushcraft en houtbewerking gaat is je basisgreep de simpele hamergreep. Denk je in dat je een hamer vasthoudt: gewoon simpel in een vuist rond de greep, zonder uitstekende vingers. Zo houd je ook je mes vast wanneer het om outdoorgebruik en bushcraft gaat. Je legt in de basis geen wijsvinger of duim op de rug van het lemmet, tenzij je een specifieke snijtechniek uitvoert waarvoor dit benodigd is. Met deze vuistgrip zorg je ervoor dat je zo min mogelijk kans hebt om door te schieten op de snede. Leer jezelf dus aan dit altijd als uitgangspunt te gebruiken.

Voor sommige snijtechnieken kun je ook de omgekeerde hamergreep gebruiken. Exact hetzelfde, maar dan met de snede naar boven gericht.

Beweeg je werkstuk, niet het mes

Wanneer je hout aan het bewerken bent geniet het altijd de voorkeur om het hout te bewegen in plaats van het mes. Er zijn verschillende grepen en technieken waarbij je het mes nagenoeg stilhoudt en enkel het werkstuk langs de snede haalt.

Wanneer je dit voor het eerst hoort denk je misschien dat we doorslaan in onze adviezen. Maar wanneer je survival- en bushcraftinstructeurs met jaren ervaring vertrouwt weet je dat dit de beste manier is. Zodra je het een beetje onder de knie hebt (bij sommige technieken letterlijk) begrijp je dat je zo veel meer controle over de snijbeweging hebt. Doordat je zelf geen beweging in het mes brengt loop je veel minder risico op uitschieters. De enige uitschieter die je zo kunt oplopen is het stuk hout dat wellicht onverhoopt wat verder doorgetrokken wordt. Liever een stuk hout dat in de rondte vliegt dan een scherp mes.

Kies een goede ondergrond

Kies altijd een goede ondergrond voor het snijwerk. Hout is prima, je bovenbeen niet. Denk niet: ik leg dit plankje wel even op mijn knie, ik hoef maar een klein gaatje uit te steken. Dat kleine gaatje wordt in je been namelijk een flinke vleeswond. Een mes op een betonnen ondergrond gebruiken is ook niet fijn. Zowel voor het mes als voor de mensen die er omheen staan om het stuiterende mes op te vangen.

Enkele handige bushcraft-snijtechnieken

Over snijtechnieken voor bushcraft zijn boeken vol geschreven. Veel meer dan wij hier voor je zouden kunnen neerzetten. Toch hebben we een paar handige basistechnieken voor je beschreven waarmee je kunt oefenen om je woodcraftskills op te vijzelen.

Het eerste en meest belangrijke om in acht te nemen is dat een mes is gemaakt om te snijden. Dat betekent dat simpelweg duwen niet helpt: een mes heeft een snijdende beweging nodig om optimaal te werken. Probeer dus bij iedere snijtechniek de snijbeweging met kleine snijnuances te verrijken om zo netjes te snijden in plaats van te duwen.

Chest Lever-snijden

Op zijn Engels dan, je lever is veilig. Het is een zeer veilige snijtechniek waarmee je makkelijk veel materiaal verwijdert. Hiervoor heb je het mes vast in een omgekeerde hamergreep. Met de pommel tegen je borst en de snede naar je elleboog gericht dus. In je andere hand heb je het stuk hout vast. Je hebt je armen dicht tegen je aan en zet voor je borst het mes op het hout. Door nu je schouders en ellebogen naar achter te trekken maak je een trekkende snijbeweging in het hout. Je gebruikt zo je rug- en borstspieren en kunt hierdoor heel gecontroleerd veel kracht zetten. Het ergste dat kan gebeuren is dat het stuk hout doorschiet. Je houdt het mes namelijk zo goed als stil: daarmee gebeurt niks.

Knee Lever-snijden

Weer op zijn Engels: je snijdt dus met je knie. Door het mes met de rug tegen de voorkant van je knie te zetten kun je heel veel kracht zetten door simpelweg hard aan het houten werkstuk te trekken. Het ergste dat kan gebeuren is wederom het doorschieten van een stuk hout. Een stuk prettiger dan een rondvliegend mes.

Scissor cut

De scissor cut laat zich vertalen als het snijden als een schaar. Je houdt hiervoor het mes in de hamergreep met de zijkant van je vuist tegen de buitenkant van je bovenbeen. Als het goed is steekt het mes nu naar boven. Vervolgens houd je in je andere hand het werkstuk vast. Het volgende moet met een beetje gevoel gaan: je trekt nu het houten werkstuk langs het mes heen naar je toe. Door de positie en schuinte van het mes aan te passen controleer je hoeveel materiaal je afneemt. De naam scissor cut komt doordat je de hoek van het mes telkens aanpast alsof je met een schaar snijdt. Je schaaft het er als het ware vanaf. Wanneer je het zelf eens probeert merk je hoe je zelf invloed uit kunt oefenen op het snijproces.

Notchen, of inkepen

Wanneer je tentharingen maakt of voor het ophangen van je tarp een bevestigingspunt voor touw of paracord zoekt is het snijden van een notch, inkepen in goed Nederlands, een handige skill om te beheersen. Hiervoor werk je heel dicht op je werkstuk. Je hebt het mes in je ene hand en hebt je andere hand onderop de tak die je wilt gaan notchen. Je handen werken nauw samen voor deze snijtechniek, dus pas goed op je vingers. Zet het mes op de plek waar de notch gemaakt moet worden. Nu plaats je je duimen op de rug van de snede om zo heel gecontroleerd het mes in het hout te duwen. Als het enigszins gaat duw je het mes een beetje diagonaal in het hout om zo meer te snijden dan te duwen.

Gezond verstand gebruiken

Onder aan de streep is het meest belangrijke advies misschien nog wel het volgende: gebruik je verstand. Wanneer je ergens aan begint en eigenlijk al voelt dat het een slecht idee is moet je het gewoon niet doen. Ga uit van Murphy’s law: als het fout kan gaan, gaat het dat ook. Zorg dus altijd voor een EHBO-set en weet hoe je een drukverband moet aanleggen.

Conclusie

Of je nou een survivalmes, bushcraftmes, jachtmes of een ander outdoormes op je wishlist hebt. Jij weet nu als geen ander hoe je hem zo veilig mogelijk gebruikt! Nog geen passend outdoormes op het oog? Kijk dan snel op onze outdoormessen-pagina!